صرافی غیرمتمرکز (DEX)؛ تعامل با بازارهای غیر متمرکز | پارسیان NFT
درک مفهوم DEX به زبانی ساده و نحوه تعامل با بازارهای غیرمتمرکز
صرافی غیرمتمرکز یا DEX (Decentralized Exchange) یک بازار همتا به همتا است که معامله‌گران رمزارزها را قادر می‌سازد بدون هیچ نوع واسطه‌ای، تراکنش‌های خود را انجام دهند. درواقع، عملکرد صرافی غیرمتمرکز مشابه انواع صرافی متمرکز است، با این تفاوت که در DEX هیچ سازمان میانجی بین خریدار و فروشنده ارز وجود ندارد.
قراردادهای هوشمندی که بر بستر بلاک‌چین تعریف می‌شوند، اصلی‌ترین نقش را در انجام تراکنش‌های یک صرافی غیرمتمرکز بازی می‌کنند. درنتیجه این قراردادها و حذف شکاف ارتباطی بین خریدار و فروشنده، امکان کنترل و دست‌کاری بازار رمزارزها تقریبا به صفر می‌رسد.
علاوه بر بلاک‌چین، قراردادهای هوشمند را می‌توان در بستر دیگر انواع دفترکل توزیع‌شده (Distributed Ledger) که بلاک‌چین نیستند نیز تعریف کرد. به‌طور کلی، هدف ایجاد یک ساختار جمعی و اشتراکی ایمن است که امکان تبادل اطلاعات و تراکش دیجیتال در آن فراهم شود. صرافی غیرمتمرکز یک پل نامرئی بین اعضای این شبکه‌هاست که تأثیری بر تصمیم و ارزش تبادلات نخواهد گذاشت.
فهرست مطالب
صرافی غیرمتمرکز چگونه عمل می‌کند؟
اما اگر هیچ واسطه‌ای بین خریدار و فروشنده وجود ندارد، صرافی غیرمتمرکز چگونه از معاملات انجام‌شده سود می‌برد؟ بسیار ساده است، DEX شبکه و قابلیت‌های موردنیاز برای ایجاد این ارتباط‌ها و تراکنش نهایی را ایجاد می‌کنند.
بنابراین، هرکدام از طرفین معامله، هزینه‌ای را بابت این مکان آشنایی با طرف مقابل خود پرداخت می‌کنند. این کانال ایمن که بین آن‌ها شکل گرفته، امکان تقلب یک‌طرفه یا عدم پرداخت پس از دریافت رمزارز را از بین می‌برد و خود تغییری در روند و اجزاء معامله نخواهد داد.
صرافیهای غیرمتمرکز حلقه گمشده اقتصاد دیجیتال بودند که بروز آن‌ها در سایه دفترکل‌های توزیع‌شده مانند بلاک‌چین ممکن شد. این ابزارهای مالی، نقطه عطفی در گذار جهان فیزیکی به انواع مجازی چون متاورس هستند.
نقش صرافی غیر متمرکز (DEX) در استقرار نظام DeFi
صرافیهای غیرمتمرکز ازجمله مهم‌ترین اهرم‌های انتقال اقتصاد سنتی به انواع غیرمتمرکز یا DeFi هستند. برای درک بهتر این رابطه، ابتدا به مفهوم DeFi و نقش آن در اکنون و آینده دیجیتال دنیا می‌پردازیم.
DeFi به زبانی ساده
Decentralized Finance یا امور مالی غیرمتمرکز یک جنبش انقلابی در ادغام مبانی و ابزارهای دیجیتال با اصول مالی است. در DeFi هدف استفاده از شبکه‌های غیرمتمرکز (ارتباطات در بستر بلاک‌چین) برای انتقال مبانی مالی سنتی به پروتکل‌های ایمن و بدون نیاز به کنترل واسطه‌ای است.
DeFi را امور مالی باز، مالی توزیع‌شده یا EthFi (چراکه بیشتر مبانی DeFi بر بستر اتریوم تعریف شده‌اند) نیز می‌خوانند. اجزای مورد نیاز برای ساختاربندی کامل DeFi و تبدیل‌شدن آن به کانون تمام مبادلات و امور مالی آینده تجاری دنیا شامل موارد زیرند:
- قراردادهای هوشمند برای تعریف امن تراکنش‌ها
- StableCoins برای انتقال مفهوم دارایی فیزیکی به دنیای مجازی (یک اصل اساسی در ترسیم متاورس)
- یک جامعه فعال و البته گسترده از توسعه‌دهندگان
- ایجاد نقدینگی لازم در صرافیهای غیرمتمرکز برای ممانعت از رکود یا نزول فرایند تعریف اموال در DeFi
اتریوم و تعریف اپ‌های غیرمتمرکز
پس از تعریف مبانی مالی غیرمتمرکز، شما به ابزارهایی نیاز دارید که فعالیت‌های اقتصادی و سایر امورات جامعه را با DeFi مرتبط کنید و به انجام رسانید. اتریوم یک کامپیوتر جهانی است که در پس تعریف رمزارز اتر (ETH) و بسیاری از اپ‌های غیرمتمرکز قرار دارد.
شبیه بیت‌کوین، اتریوم نیز بر اساس تفکر و ساختار بلاک‌چین توسعه یافته است، اما اتریوم چیزی فراتر از رمزارز است. اتریوم یک پلتفرم برای ساخت اپ‌های غیرمتمرکز مانند صرافیهای تبادل رمزارز است. وظایف این اپ‌های غیرمتمرکز موارد زیر را در بر می‌گیرند:
- انجام شفاف قوانین حکومتی
- ارتباط، احراز هویت و تراکنش‌های ایمن
- ایجاد پشتوانه‌های لازم برای تجارت الکترونیک و اینترنت اشیاء
- پرداخت‌های امن
- تعریف تعامل‌هایی از جنس تجارت‌های کنونی در فضاهای مجازی مانند متاورس
نقش صرافی غیرمتمرکز در استقرار امور مالی غیرمتمرکز
پس از استقرار اقتصاد و امور مالی غیرمتمرکز طی مراحلی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، حال نوبت به کانون‌هایی است که مردم در آن‌ها تراکنش‌های ایمن را انجام و چرخه‌های اقتصاد را به حرکت درآورند. صرافی غیرمتمرکز همان کانون‌های امن برای انجام تراکنش مجازی هستند.
در دنیای مجازی که بلاک‌چین‌ها استخوان‌بندی آن را تعریف می‌کنند، هزاران توکن در بسترهایی چون اتریوم تعریف می‌شوند. هدف از ایجاد DEXها فراهم کردن امکانات لازم برای تبادل غیرمتمرکز در این ساختار غیرمتمرکز است.
به‌عبارتی، توکن‌های غیرمتمرکز از امور مالی غیرمتمرکز، باید در بازارهای تجارت غیرمتمرکز یا DEXها مبادله شوند. این بازارها تمام روزهای هفته، 24 ساعته، و در تمام طول سال فعال‌اند تا برای هر عرضه، همیشه یک تقاضا و معامله‌ای امن بین آن‌ها موجود باشد.
فواید استفاده از صرافی غیرمتمرکز
DEXها آینده اقتصاد و تبادلات ایمن و لحظه‌ای را تعریف می‌کنند. در ادامه اصلی‌ترین فواید ورود صرافیهای غیرمتمرکز به دنیای تراکنش‌های رمزارز و سایر مبانی اقتصاد مجازی را توضیح می‌دهیم.
غیرمتولی بودن
در اینگونه صرافیهای مجازی، کسی متولی پول شما نیست و آن‌ها تنها امکان مبادله را فراهم می‌کنند. درواقع، کیف‌های پول خریدار و فروشنده تنها مبدأ و مقصدهای تراکنش‌اند. برای سرمایه‌گذاران و معامله‌گران ارز دیجیتال، این ویژگی بسیار ایده‌آل‌تر از وضعیتی است که شما سرمایه خود را در اختیار یک صرافی متمرکز قرار می‌دهید تا با ارسال تیکت برای شما خرید و فروش کند.
خصوصی بودن
اگرچه تمام اطلاعات تراکنش‌ها را می‌توان در بلاک‌چین عمومی پیدا کرد، اما DEXها معمولا نیازی به KYC یا ارائه اطلاعات شخصی قبل از استفاده، ندارند. بنابراین، حفظ حریم خصوصی کاربر در سطح بالاتری اجرا می‌شود.
بخصوص، اگر شما از یک کیف پول دیجیتال جدید یا یک میکسر ارزهای دیجیتال استفاده می‌کنید، یا در ارزهایی چون Monero و Zchash فعالیت می‌کنید، ردیابی تاریخچه معاملات شما در بلاک‌چین بسیار دشوارتر خواهد بود.
کارمزد کمتر
اگرچه به بلاک‌چین مورد استفاده بسیار وابسته است، اما معمولا کارمزد انجام تراکنش در DEXها پایین‌تر از صرافیهای متمرکز است. به‌عنوان نمونه، اگر از بلاک‌چین‌های نسل Ethereum Layer-2، مانند Polygon، Boba یا Optimism استفاده می‌کنید، هزینه کمتری برای تراکنش پرداخت خواهید کرد. درمقابل، معامله در بستر Ethereum چندان تفاوتی ندارد یا شاید گران‌تر نیز باشد.
امکان انجام معاملات در مقیاس‌های عظیم
در صرافیهای غیرمتمرکز، تبادل اطلاعات کاربری چندانی صورت نمی‌گیرد، حجم زیادی از داده‌های کاربری ذخیره و ایمن نمی‌شوند و نیازی به مدیریت کلان ساختار صرافی نیست. بنابراین، امکان انجام معاملات روزانه و ورود معامله‌گران بیشتری به صرافی غیرمتمرکز وجود دارد.
برای مثال، فرض کنید فردا خبری مبنی بر توییت ایلان ماسک درباره خرید شیبا منتشر می‌شود. درنتیجه این خبر، مردم به صرافیهای متمرکز مانند Binance هجوم می‌برند و این هجوم یعنی باری ناگهانی و فشاری بر سرورها که امکان پشتیبانی و مدیریت آن سخت می‌شود. درنتیجه، معاملات با کندی و اختلال مواجه می‌شود.
در صرافیهای غیرمتمرکز این حجم از عملکرد صرافی نیاز نیست و تنها ذات تراکنش‌هاست که اهمیت دارد.
انعطاف بیشتر
وقتی کیف پول شما در جیب‌تان است راحت‌تر معامله می‌کنید یا اینکه تمام پول خود را به بانک سپرده‌اید و مجبور باشید برای هر معامله چک بکشید؟ مطمئنا حالت اول! البته در اینجا منظور از کیف پول همان والت دیجیتال است که ایمنی بسیار بالایی نسبت به نمونه فیزیکی و حمل آن دارد.
کاربران صرافی غیرمتمرکز امکان انتقال و معامله آنی در سایت‌های دیگر را دارند و هیچ نیازی به ایجاد وقفه بین واریز، معاملات و برداشت‌ها نیست. بنابراین، شما انعطاف بیشتری در واکنش به وضعیت مالی خود و جامعه اطرافتان دارید.
مسیر تحول در استفاده از DEX و CEX
در سال‌های اخیر، میزان محبوبیت صرافیهای غیرمتمرکز رو به رشد بوده است. بخصوص، هم‌زمان با ارتقاء دانش جمعی نسبت به اقتصاد مجازی و ساختارهای ایمن و غیرمتمرکز، استفاده از DEX روندی صعودی و جایگزین‌شدن با CEX را در‌پی گرفته است.
جدول زیر، نمایشی از تحول بازار رمزارزها متناظر با نحوه انجام تراکنش‌ها توسط کاربران آن است.
| درصد معاملات در بازارهای متمرکز و غیرمتمرکز در طی 3 سال اخیر | ||
| دوره زمانی | CEX | DEX |
| اوایل سال 2020 | 98.93 درصد | 1.07 درصد |
| اواسط سال 2020 | 97.01 درصد | 2.99 درصد |
| اوایل سال 2021 | 93.22 درصد | 6.78 درصد |
| اواسط سال 2021 | 93.2 درصد | 6.8 درصد |
| اوایل سال 2022 | 77.08 درصد | 22.92 درصد |
| اواسط سال 2022 | 82.93 درصد | 17.07 درصد |
به جهش سال 2022 و ادامه روند صعودی تسخیر بازار توسط صرافی غیر متمرکز توجه کنید تا افق دیجیتال مالی و رفتار افراد در تمایل بیشتر به تفکرات و تبادلات غیرمتمرکز را بیشتر درک کنید. به‌ویژه، انتظار می‌رود تا سال 2025، میزان استفاده از DEX و CEX به یک نقطه تعادل تاریخی برسند و پس از آن شاهد عبور DEX از CEX باشیم.
معایب استفاده از صرافی غیرمتمرکز
اگرچه DEXها فواید زیادی دارند و ایمنی و استقلال بیشتری را به کاربر می‌دهند، اما معایبی هم دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
نیاز به دانشی بیشتر نسبت به حالت متمرکز
به عنوان یک کاربر، در استفاده از صرافی غیرمتمرکز، شما به دانش بیشتری برای درک تعامل و انجام تراکنش نیاز دارید. صرافیهای متمرکز بخش عمده‌ای از نیاز به درک شبکه را برای شما آسان و غیرضروری می‌کنند. درواقع، وقتی با DEX کار می‌کنید، کسی دست شما را نمی‌گیرد و برای عبور از بازار پر تلاطم ارز دیجیتال، باید به خود متکی باشید.
آسیب‌پذیری قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند به‌طور گسترده‌ای تعریف و تولید می‌شوند و میزان هوشمندی آن‌ها وابستگی زیادی به هوشمندی خالق این قراردادها دارد. قراردادهای هوشمند شبیه اجزای کدهایی هستند که فرایندی را خودکار می‌کنند. اگر خطایی در کد باشد که از چشم برنامه‌نویس دور مانده است، حفره‌ای در عملکرد قرارداد به‌وجود می‌آید که اختلال آفرین است.
مسیر یک‌طرفه است
در صرافیهای متمرکز، کارکنان صرافی فعالیت‌ها را مانیتور می‌کنند تا سرقت، اختلال یا اشتباه در سرمایه‌گذاری کاربر را تشخیص و گزارش دهند. در DEXها چنین وضعیتی وجود ندارد و به محض انجام تراکنش، هیچ مسیری برای بازگشت از آن نیست و کسی شما را آگاه به خطر نخواهد کرد.
کمبود نقدینگی
در حال حاضر، اصلی‌ترین میزان و حجم معاملات در صرافیهای متمرکز انجام می‌شود و به‌همین دلیل، میزان نقدینگی در صرافیهای غیرمتمرکز پایین است. هرچند، این وضعیت در حال تغییر است و در سال‌های آینده کاملا رفع می‌شود.
بهترین صرافیهای غیرمتمرکز کدامند؟
ساده‌ترین و شاید درست‌ترین جواب به این سوال این است که بهترین صرافیهای غیرمتمرکز متناسب با بلاک‌چینی انتخاب می‌شوند که تراکنش و رمزارز هدف در آن تعریف می‌گردند.
جدول زیر یک رتبه‌بندی از صرافیهای غیرمتمرکز متناظر با حجم معاملات آن‌ها است.
| حجم معاملات در 1 روز (به دلار) | سهم از بازار (%) | تعداد بازارها | نوع | زمان لانچ | |
| Uniswap | 985859464 | 0.0013 | 871 | Swap | مه 2021 |
| dYdX | 819891399 | 0.0011 | 10 | Orderbook | آپریل 2019 |
| Curve Finance | 272384610 | 0.0004 | 135 | Swap | ژانویه 2020 |
| Kine Protocol | 234351005 | 0.0003 | 16 | مارس 2021 | |
| Balancer | 127361150 | 0.0002 | 145 | – | – |
| PancakeSwap | 106349116 | 0.0001 | 3783 | Swap | |
| Uniswap (V3) (polygon) | 104387431 | 0.0001 | 349 | Swap | دسامبر 2021 |
| Uniswap (V3) (Arbitrum) | 79799359 | 0.0001 | 209 | ||
| Canto Dex | 68219990 | 0.0001 | 6 | ||
| ApolloX DEX | 65854132 | 0.0001 | 66 | orderbook | نوامبر 2021 |
| Uniswap (V2) | 61554175 | 0.0001 | 1241 | Swap | سپتامبر 2018 |
| DODO (Ethereum) | 55966818 | 0.0001 | 75 | Swap | سپتامبر 2020 |
| Perpetual Protocol | 40488883 | 0.0001 | 13 | دسامبر 2020 | |
| Uniswap (V3) (Optimism) | 39716628 | 0.0001 | 119 | جولای 2021 |
جمع‌بندی:
برای کسانی که تازه با دنیای رمزارز، امور مالی و صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز آشنا شده‌اند، بهترین توصیه، کسب دانش بیشتر و صبر در یادگیری است. چنانکه از مبنای رمزنگاری این تجهیزات دنیای دیجیتال برمی‌آید، فهم آن‌ها در چند ساعت و چند روز ممکن نیست. اگر تمایلی به سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها دارید و می‌خواهید کمی مجازی ترید کنید، حتما قبل از آن، سطح دانش و داده خود درباره آن‌ها را بالا ببرید.
به ویژه از ترتیب زیر در یادگیری بهره بگیرید:
- دفترکل توزیع‌شده
- بلاک‌چین
- DeFi
- بازار رمزارزها
- صرافیهای متمرکز و غیرمتمرکز
- ارزهای دیجیتال